Almanya’da yaşlılık-ölüm-maluliyet ve kaza aylıklarından ayrı olarak bir de ek bir sigorta niteliğinde işletme emekli aylığı (Betriebsrente) ve/veya ek emeklilik aylığı (Zusatzrente) bulunmaktadır.
Özellikle büyük ölçekli firmalarda “İşletme Emekli Sandıkları” (Betriebliche Altersversorgungskasse) ve/veya kamuya ait işletmelerde de “Ek Emeklilik Sandıkları (Zusatzversorgungskasse) kurulmuştur. Bu sandıklar, işçinin hiçbir katkısı olmaksızın sadece işverenin yaptığı ödemelere bağlı olarak, Alman Zorunlu Emeklilik Sigortası’ndan bağlanan emekli/dul-yetim aylığından ayrı olarak az miktarda da olsa bir işletme emekli/dul-yetim aylığı veya tazminat öderler. Almanya’daki büyük ve orta ölçekli firmaların % 70’ine yakınında işletme/ek emekli aylığı ödemesi bulunmaktadır.
Belirtilen aylıkların haricinde işveren ve çalışanın katkılarıyla devletin teşvik ettiği Riester emekliliği gibi özel emeklilik türleri ve tasarruf teşvikleri de bulunmaktadır. Ancak, burada işletme/ek emekli aylığı üzerinde durulacaktır.
Aylık bağlama şartları
İşletme ve/veya ek emeklilik sandıklarından aylık bağlanabilmesi veya bir tazminat ödenebilmesi için genel olarak;
1- Çalışılan firmada işletme emekli sandığı veya ek emeklilik sandığının kurulmuş olması,
2- Aynı firmada aralıksız en az 10 veya 12 yıl veya kamuya ait Federal Posta İdaresi, Federal Demir Yolları, Belediye ve Hastaneler gibi işletmelerde aralıksız en az 5 yıl çalışılması ve bu sürelerde sandık kapsamına alınmış olması ve
3- İşten ayrıldığında 35 yaşının doldurulmuş olması
gerekmektedir.
İnşaat işkolunda çalışanların, varsa hem çalıştığı firmaların işletme emekli sandığından, hem de İnşaat İşkolu Ek Emeklilik Sandığı’ndan (Zusatzversorgungskasse im Baugewerbe) emekli aylığı alabilmeleri mümkündür. Bunun için;
1- Değişik inşaat firmalarında en az toplam 220 ay (18 yıl 4 ay) veya
2- Aynı inşaat firmasında aralıklı da olsa en az 10 yıl çalışmış olmak
şartları aranmaktadır.
Diğer taraftan, maden işkolunda (Bergbau) faaliyet gösteren firmaların büyük çoğunluğunda işletme emekli sandığı kurulmamıştır. Ancak, az sayıda da olsa bu işkoluna dahil bazı firmalarda işletme emekli sandığı bulunmaktadır.
Yukarıda belirtilen şartları yerine getirmiş olanlara 65 yaşını tamamladıklarında işletme emekli aylığı veya ek emekli aylığı bağlanmaktadır. Alman Zorunlu Emeklilik Sigortası’ndan işçi payı sigorta primlerini (Beitragserstattung) alanlara üyesi oldukları ”İşletme Emekli Sandığı” da kabul ederse, 65. yaşın tamamlanmasından önce de aylık yerine bir defaya mahsus bir tazminat (Abfindung) ödenebilmektedir.
Kesin dönüş yapanlar
Sigortalı işletme/ek emekli aylığına hak kazanmışsa, Almanya’dan emekli olmadan Türkiye’ye kesin dönüş yapmış ve zorunlu emeklilik sigortasına ödenen primlerini almış da olsa, 65. yaşını doldurduğunda aylık bağlanmaktadır. Sigortalı ölmüş ise, bu durumda geride kalan eşi ve reşit olmayan veya eğitim gören çocuklara da aylık bağlanmaktadır. Hatta az da olsa bazı firmalar, kişi Türkiye’ye kesin dönüş yaptıktan sonra işçi payı sigorta primlerini alanlara 65. yaşını doldurmadan önce de alacağı aylıklarına karşılık bir defaya mahsus bir tazminat ödemektedirler.
Ne zaman başvurmalı
İşletme emekli aylığı tüzükleri firmadan firmaya farklılıklar göstermektedir. Geç müracaat edilmişse, bazılarında aylığa hak kazınıldığı tarihten itibaren, bazılarında ise müracaat tarihinden itibaren veya müracaat tarihinden itibaren geriye doğru en fazla 1 veya 2 yıllık ödeme yapılmaktadır. Bundan dolayı mutlaka hak kazanılan tarihten kısa bir süre önce müracaat edilmelidir.
Firmanın iflas etmesi
Sigortalı işletme emekli aylığına hak kazanmış ise, firma iflas etmiş olsa bile aylıklar Köln’deki işletme emekli aylıkları teminat kasası (Pensions-Sicherungs-Verein auf Gegenseitigkeit – PSVaG) tarafından ödenmektedir.
Nereye ve nasıl müracaat edilmeli
Yukarıda belirtilen şartları haiz olanlar veya bunların ölümü halinde geride kalan dul eşi ve/veya hak sahibi çocukları, ilgili İşletme Emekli Sandığı’na veya Ek Emeklilik Sandığı’na doğrudan veya gerekli araştırmanın yapılabilmesi için ikamet edilen yerin bağlı olduğu Başkonsolosluktaki Çalışma ve Soysal Güvenlik Ataşeliğine bir dilekçe ile başvurabilirler. Başvuruda firmanın adı ve adresi ile hangi tarihler arasında çalışıldığı belirtilerek, varsa ilgili belgelerin birer fotokopisi de eklenmelidir.
